Çocuklarda Ekran Süresi
Gözde Durusoy Er
Günümüzde “dijital oyunlar”, “ekran süresi” ve “internet/bilgisayar/cep telefonu bağımlılığı” gibi kavramları çok fazla duyar, kullanır hale geldik. Peki, “bağımlılık” olarak adlandırdığımız ve genel olarak “ekran kullanımı” başlığı altında toplayabileceğimiz bütün bu kavramlar ne anlama geliyor? Neden bağımlılık diyoruz?
Dijital oyun oynarken, beyin dopamin adı verilen bir kimyasal salgılar. Dopamin ruh halimizi, ödül ve motivasyomuzu, hatta vücut hareketlerimizi düzenleyen bir kimyasaldır. Dopamin, sevdiğimiz biriyle beraberken, keyif aldığımız bir aktivitede doğal olarak salgılanır. Dopaminin salgılanması ve artması, beynimizdeki ödül sistemini uyarır ve zevk almayı arttırır.
Bilgisayar oyunları ise, dopaminin gereğinden fazla salgılanmasına sebep olur. Bu da, artık keyif almak için daha fazla dopamine ihtiyaç duymak anlamına gelir. Kişi artık gündelik aktivitelerde salgılanan dopamin miktarından tatmin olmaz, yani keyif almaz.
Bahsedilen bu durum, alkol ve madde bağımlılığında da görülür. Kişi daha fazla keyif alabilmek adına daha fazla alkol ve madde alır ve sonunda bağımlılık gelişir. İşte tam da bu sebeple, internet kullanımı ya da bilgisayar oyunlarından söz ederken, kişinin tatmin olmaması ve ekran başında geçen sürenin artmasıyla ilgili “bağımlılık” kavramını kullanıyoruz.
Peki, çocuğunuzu ekran (bilgisayar, telefon vs.) bağımlılığından korumak adına neler yapabilirsiniz?
Öncelikle, süreyle ilgili bir formül verebiliriz. “Yaş X 10dakika ”, yani çocuğunuzun yaşını 10’la çarpıyorsunuz, ortaya çıkan sayı çocuğunuzun günlük olarak ekran karşısında geçirebileceği süreyi (dakika) veriyor. Örnek olarak, 7 yaşındaki bir çocuk için 7X10=70 dakika ekran süresi verilebilir.
Ekran süresini hesapladıktan sonra, bu süreye sadık kalmak, belki hatırlatıcı ya da alarm kurarak süreyi sonlandırmak faydalı olabilir.
Süre konusunu kontrol altına aldıktan sonra, aslında bu sürenin niteliği, yani çocuğunuzun o sürede ne yaptığı, vaktini nasıl geçirdiği, hangi tarzda oyunlar oynadığı, oynadığı oyunların yaşına uygun olup olmadığı anlaşılmalıdır. Bu sebeple takipte kalmak, çocuğunuzun bu süreyi herhangi bir şekilde kullanmasının yerine birlikte oyun oynamak ya da video/film/dizi izlemek faydalı olacaktır.
Bir diğer önemli konu “model olmak”tır. Çocuğunuza ekran dışında da keyif alabileceği aktiviteler olduğunu göstermek ve bu konuda ona model olmak, örnek olmak önemli olacaktır. Çocuğunuz, elinde sürekli telefon olan, oyun oynayan ya da sosyal medyada vakit geçiren bir anne/baba görüyorsa, bunu model alacaktır. Ancak farklı hobileri olan, kitap okuyan, fotoğraf çeken, çiçek yetiştiren bir ebeveyn görürse bunları deneyecek ve keyif alabileceği başka aktiviteleri deneyimleyebilecektir.
Gözde Durusoy Er
Uzman Klinik Psikolog
İletişim; 0.552 676 36 25